Choceń jest nieistniejąca wsią położoną u podnóży Kiczery Choceńskiej (654 m n.p.m.), Gabry Wierchu ( 743 m n.p.m) i Ropy (542 m n.p.m.), pomiędzy Cisowcem i Średnim Wielkim (Serednim Wielkim). Dawna zabudowa wsi ciągnęła się wzdłuż potoku Chocenka mającego swoje źródła na wysokości ok. 580-590 m n.p.m. Pierwsza pisemna wzmianka o Choceniu pochodzi z roku 1552, wieś należała wtedy do rodu Tarnawskich z Tarnawy – prawdopodobnie lokował go Mikołaj Tarnawski herbu Sas pomiędzy 1536 – 1552r. Choceń po raz pierwszy był wzmiankowany pod nazwą Choczeny, od imienia Chotovit, Chociebor lub od imienia Chocian, które było również znane w Polsce. Według innej hipotezy nazwa miejscowości pochodzi z języka irańskiego (alańskiego, scytyjskiego) – chacan – i oznacza miejsce walki, miejsce o walorach obronnych – szaniec, obwarowanie. Bieszczady noclegi
Wieś podzielona była na trzy niwy (części): Ogrody lub Place Domowe – w której znajdowały się zabudowania mieszkalne; Ropa – na której mieściły się pola uprawne; Choceńska – gdzie znajdowała się cerkiew i popostwo. Zamieszkiwali tam prawdopodobnie kmiecie polscy i ruscy, zrutenizowani potomkowie osadników wołoskich. Wieś znajdowała się poza terenami bojkowszczyzny, na terenie przejściowym doliniańsko – bojkowskim. Ludność trudniła się głównie uprawą roli, w części Ropa, gdzie ziemia była najlepsza uprawiano żyto i jęczmień, w części Choceńska – owies. Choceń był jedną z najpóźniej powstałych osad Sanoczyzny, w których funkcjonowało prawo wołoskie(odmiana prawa niemieckiego dostosowana do górskich realiów). Bieszczady agroturystyka
Wieś wielokrotnie zmieniała właścicieli ( podobnie jak Lesko, w dobrach którego znajdował się Choceń);początkowo należała do Tarnawskich, od 1629r. do Stadnickich, od 1756r. do Ossolińskich, od 1769r. do Mniszchów. Od 1799 do 1944r. wieś należała do Krasickich, którzy byli jej ostatnimi właścicielami. W 1552r. istniało tam 14 gospodarstw, a w 1567r. w Choceniu były 4 łany pól ornych. Wieś początkowo funkcjonowała jako zarąbka – aneks do istniejącej już wsi Kamionki, z którymi do połowy XVII wieku Choceń był wymieniany. Wioska była dwukrotnie plądrowana i niszczona przez Tatarów: 15,16 czerwca 1624r. zniszczono gospodarstwa o powierzchni 2 łanów w Choceniu i Kamionkach. Drugi napad miał miejsce w pierwszych dniach października 1672r. – wtedy w Serednim i Choceniu ocalało tylko 12 domostw. W latach 1779 – 1783 we wsi było 28 budynków mieszkalnych zamieszkiwanych przez 186 osób (166 gr. i 20rz.).Wieś powoli rozbudowywała się, w roku 1820r. były 32 chałupy, w 1816r. w Choceń zamieszkiwany był przez 172 osoby; w 1841r. przez 243gr.W wyniku epidemii cholery liczba ludności spadła w roku 1870 do 220 osób. W 1936 roku Choceń zamieszkiwany był przez 297 osób (256gr. 5rz. 36 mojż.). Bieszczady pokoje do wynajęcia
W wyniku wybuchu II wojny światowej wieś w latach 1939 – 1944 znalazła się w granicach Generalnego Gubernatorstwa (Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete). Podczas okupacji Niemcy wybudowali szkołę w pobliżu cerkwi, a także poszukiwali złóż ropy naftowej – prawdopodobnie zachęceni nazwą pobliskiej góry Ropy – pozostałościami tych poszukiwań są trzy betonowe ściany z dziurami po odwiertach. Nocą z 21/22 lipca 1944 roku oddział AK KN-23 rozbił kolumnę taborową ukraińskiej dywizji SS „Hałyczyna” – zabito kilku SS manów oraz zdobyto kilka sztuk broni. Odziałem AK dowodził mjr Adam Winogradzki vel Węgrzynowski ps. „Ordon”, „Korwin.” Według spisu z 1945r. Choceń zajmował 256ha 25a. Na mocy dekretu PKWN o spisie ludności i gospodarstw rolnych na wyzwolonych terenach RP z dnia 1 grudnia 1944r. w Choceń był zamieszkiwany przez 224 osoby. Dane z dnia 22 października 1945 podają, że we wsi mieszkało 31 Polaków i 183 Ukraińców – łącznie 214 osób. Spis ludności ,który miał się odbyć 14 lutego 1946r., decyzją Ministra Administracji Publicznej, w tej części Bieszczadów nie doszedł do skutku, spowodowany niebezpieczeństwem ze strony UPA. W tym czasie okolice Chocenia z racji bliskości do głównych kwater UPA w masywie Chryszczatej były bardzo niebezpieczne. W drugiej poł. stycznia 1946 w okolicy zabito 3 oficerów, 8 żołnierzy WP a także 1 milicjanta z MO Cisna; 29 marca 1946r. w wyniku napadu UPA 3 żołnierzy WP zostało rannych. W sierpniu 1946r. w pobliżu Chocenia WP dopadło sotnię Chrina –występują różnice w dacie zdarzenia, ilości zabitych a także ilości zebranej broni. W 1946r. większość rodzin została wywieziona na Ukrainę, pozostałe 5-6 rodzin ukryło się w lesie przed wywózką. W święto jordanu 1947r. UPA ochraniała ludność Seredniego Wielkiego, Chocenia i okolicznych wiosek podczas uroczystości w Choceniu. Doszło do walki pomiędzy UPA a WP w wyniku której zginęło wielu mieszkańców Seredniego i Chocenia ( to wydarzenie jest sporne, dawna mieszkanka Chocenia nie potwierdza go).
Po akcji „Wisła” tereny Chocenia zostały całkowicie wyludnione, w latach 50 XXw. na krótko powróciło 3 dawnych mieszkańców. W chwili obecnej tereny dawnej wsi Choceń są malowniczą, pustą doliną, w której zachowało się wiele śladów bytowania człowieka. Liczne podmurówki, dawne piwnice, studnie, sady owocowe (szczególnie malownicze w maju) są jedynymi świadkami minionych lat. Łącznie odkryto 54 siedliska, odkopane, uporządkowane i zabezpieczone przez pracowników Nadleśnictwa Baligród. Tereny Chocenia oddalone od dróg, szlaków są nadal ostoja zwierzyny, przepięknej bieszczadzkiej przyrody, z rzadka tylko odwiedzane przez turystów. Na szczęcie PGR nie zrekultywował” terenów dawnej wsi, dlatego wiele jej pozostałości może cieszyć oko, tworząc niezapomniany nastrój przemijania człowieka i stałości przyrody. W Choceniu zachowało się wiele łąk, przez pewien czas tereny dawnej wsi służyły jako miejsce wypasu owiec dla górali z podhala. Dzisiaj przez tereny dawnej wsi przebiega czerwony szlak rowerowy łączący Mchawę z Średnim Wielkim. W 2002r. Joanna Dominiczak i Saun Cutts ,obecnie mieszkający w USA, wykupili 2/3 ziemi należącej do Chocenia, reszta zarządzana jest przez Nadleśnictwo Baligród. W 2003r. małżeństwo zaproponowało Jackowi Zającowi, ówczesnemu burmistrzowi Zagórza, odtworzenie dawnej zabudowy wsi. Jednak wobec braku zainteresowania z jego strony, pomysł tymczasowo upadł. W tym samym roku Pani Dominiczak zleciła Regionalnemu Ośrodkowi Badań i Dokumentacji Zabytków w Rzeszowie opracowanie dokumentacji wsi wraz z planem jej zagospodarowania. Planuje się odtworzenie jednej z chat, oczyszczenie podmurówek pozostałych siedlisk, zabezpieczenie studni ( część z tych prac została już wykonana). Pomysł został poparty przez nadleśniczego Ryszarda Paszkiewicza z Nadleśnictwa Baligród. W 2007r. rozpoczęto prace, min. obudowano dawne studnie a także postawiono 4 tablice informacyjne. Choceń jako jedna z niewielu bieszczadzkich wsi w których zachował się dawny zarys zabudowań, ma szansę w przyszłości stać się miejscem pamięci wydarzeń sprzed 60 lat. Należy jednak zwrócić szczególną uwagę, aby to co pozostało nie stało się kolejną nadmiernie wykorzystywana bieszczadzką atrakcją. Miejmy nadzieję, że Choceń nigdy nie zostanie „rozjechany” przez quady, tłumy turystów, i aby nigdy nie dotarła tam pseudo zakapiorska bieszczadzka cepeliada. Bieszczady domki letniskowe
Cerkiew pw. Opieki Matki Bożej w Choceniu
W 1936r. Choceń należał do parafii w Serednim Wielkim, jednej z 15 parafii dekanatu leskiego (wcześniej należała do dekanatu olchowieckiego). Pierwsza cerkiew zapewne powstała już w XVI w., kiedy założono wieś. Najwcześniejsza wzmiankowana cerkiew pw. Opieki Najświętszej Maryi Panny pochodzi z 1762r. W 1829r. drewnianą cerkiew przebudowano – wydłużono ją; wewnątrz znajdowały się 4 ołtarze. Ostatnią świątynię, która dotrwała do czasów wysiedleń wybudowano w roku 1870, a remontowana ją w 1900r. Cerkiew była jedynym budynkiem na terenie wsi Choceń, która znajdowała się na lewym brzegu potoku. Była to drewniana trójdzielna cerkiew filialna pw. Opieki Matki Bożej, o wymiarach: 5x5m – babiniec; 8,3x7m – nawa; 5x5m – prezbiterium. Budowla trójdzielna o konstrukcji zrębowej, oszalowana deskami pionowo z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Od strony północno wschodniej znajdowała się dobudowana zakrystia. Nad babińcem znajdowała się słupowa wieża zwieńczona dachem namiotowym i baniastym hełmem. Dach jednokalenicowy, kryty blachą z dwiema wieżyczkami z latarniami na kalenicy. Ikonostas malował nieznany z imienia Pawlikowski z Krywego koło Cisnej. Na przedłużeniu cerkwi, w odległości kilku metrów od niej znajdowała się dzwonnica o wymiarach 4x4m, konstrukcji słupowej, oszalowana pionowo deskami, kryta blachą. Po wysiedleniach ludności cerkiew i dzwonnicę spalono, wyposażenie cerkwi nie zachowało się. W 1762r. do cerkwi należało pół łanu ziemi – ok. 8ha. W 1890r. we wsi mieszkało 276gr., w 1907r. 307gr.,w 1918r. 240gr., w 1938r. 278gr.
Dzisiaj na cerkwisku widoczna jest wyraźna podmurówka a także usypany ołtarz z kamieni, na którym znajdowały się pozostałości z wyposażenia cerkwi – serce od dzwonu, stopione elementy cerkiewnych proporców oraz szkła. Zachował się także krzyż wieńczący świątynię. W związku z tym, że krzyż znikał i powracał z cerkwiska za sprawą odwiedzających, wspomniany krzyż znajduje się w chwili obecnej w Nadleśnictwie Baligród. Planuje się ustawienie na stałe krzyża cerkiewnego w formie pomnika na terenie cerkwiska. Obok cerkwiska znajdują się cmentarz cerkiewny oraz grzebalny na których oprócz mogił ziemnych nie zachowały się nagrobki ani ogrodzenia. Wiosną 2007 roku podczas prac prowadzonych przez Nadleśnictwo Baligród teren cerkwiska oraz cmentarzy oczyszczono z zarośli, a także ustawiono drewniane ogrodzenia i brzozowy krzyż. Podczas prac porządkowych natrafiono na ciekawe znalezisko, w potoku obok cerkwiska odnaleziono płytę z emblematem ukraińskiego tryzuba i napisem w cyrylicy BORN…(zatarte prawdopodobnie ostatnie dwie litery). Niewiadomo jaką funkcję pełniła płyta, możliwe że była to forma upamiętnienia osób poległych za „ niepodległą Ukrainę.” Płytę po wydobyciu umieszczono na cerkwisku.